Tersine Lojistik Nedir? 

Tersine lojistik, yıllar geçtikçe artan nüfus ve tüketimin çoğalması sonucu üretimde kullanılan hammadde miktarının azalması sebebiyle ortaya çıkmış olan bir kavramdır. Çeşitli hammaddeleri ve bunların yerine kullanılabilecek olan birçok farklı malzemeyi geri dönüşüm ile elde etmek amaçlanır.

Tersine lojistik nedir ve bu alanın içerikleri nelerdir diye düşünülünce; çeşitli hammadde ve ürünlerin yeniden üretime girmesi, kullanılabilecek hale gelene dek yenilenmesi, geri dönüşümünün gerçekleşmesi, bakımının yapılması ve değer kazandırılarak kullanıma uygun hâle getirilmesi gibi seçenekler akla gelir.

Yarı mamul ürünler, nihai ürünler ve hammaddeler üzerinden gerçekleşebilecek olan tersine lojistik süreci, doğa dostu olan ve üretim sürecinin hiçbir aşamasında, herhangi bir şekilde doğaya zarar vermemeyi amaçlayan süreçlerdir. Çevre dostu olan bu süreçlerin tümü belli yasa kanunları tarafından denetlenip uygulanır.

Tersine Lojistik Faaliyetleri

Birçok firma tarafından kullanılan ve tüm firmalara çok fazla alanda fayda sağlayabilecek bir yöntem. Tersine lojistik sürecinin devreye girdiği durumlar arasında;

• Yanlış şekilde tüketiciye ulaştırılan ürünlerin ya da hasarlı ürünlerin tespiti,
• Ürünün son kullanma tarihinin dolması ya da çok yakın bir tarihte geçecek olması,
• Kalite kontrol süreçlerinde ortaya çıkan hasar ya da eksiklikler,
• Garanti ve tamir kapsamında geri dönüşü yapılan ürünler,
• Stok bilgisi düzenlemeleri,
• Yeniden değerlendirme amaçlı geri dönen ürünler,
• Sağlık sebepleri nedeniyle geri dönen ürünler,
• Paketleme aşaması, ürünün transfer edilme aşaması gibi süreçlerde ortaya çıkabilecek olan hasar ve sorunlara bağlı dönüşler,
• Yasal düzenlemeler sonucu belirlenen zararlı maddeleri içeren ürünlerin geri dönüşü,
• Hammadde ya da üretim fazlalığı gibi durumlar nedeniyle dönüşü gerçekleşen ürünler gibi örnek faaliyetler gösterilebilir.

Tersine Lojistik Türleri

Tersine lojistik türleri üç farklı kategori başlığında incelenebilir:

1) Üretim Dönüşleri: Firmaların ürünün üretim aşamasında ortaya çıkan tüm sorun çeşitlerini ve bildirimlerini kapsayan tür, üretim dönüşleri türüdür.

2) Dağıtıcı Dönüşleri: Firma tarafından üretilen ürünlerin, tüketici olan kişiye ulaştırılması esnasında ortaya çıkan geri dönüş süreçlerini kapsayan tür, dağıtıcı dönüşleri olarak adlandırılır. Tüm ürünlerin paketlenmesi, ambalajlanması, taşınması ve kargolanması aşamasında ortaya çıkan süreçlerin tamamı bu alt türe aittir.

3) Müşteri Dönüşleri: Ürünlerin tüketiciye ulaştırıldıktan sonra ortaya çıkan durumlar, müşteri dönüşlerinin kapsamına girer. Üründe meydana gelen ya da hâlihazırda bulunan bir hasar, bozukluk, çeşitli arıza ve diğer tüm sıkıntılar müşteri geri bildirimi ile firmaya ulaşır ve gerekli işlemlerin sürecine başlanır.

Reverse Lojistiğin Avantajları ve Dezavantajları

Çevre dostu olmasının birçok fayda sunan tersine lojistik süreçlerinin birçok avantajı bulunur. Bu avantajlar arasında:

• Geri dönüşümün yaygınlaşması ve çevreye verilen zararın minimuma indirilmesi,
• Müşteri ilişkilerinin güven temelli bir dayanağa oturması ve süreçler iyi bir şekilde işlemeye devam ettikçe müşteriyle kurulan ilişkinin sağlamlaşması,
• Geri dönüşüm süreçleri sayesinde fazla üretimin ve fazla ham madde kullanımının azaltılması,
• Atık azaltımı,
• Kurumsal sosyal sorumluluğun gelişmesi,
• Firmanın ham madde ve materyal alımını azaltması,
• Çevre dostu bir marka imajı oluşturarak markaya karşı olumlu bir izlenim edinmesi gibi konularda birçok farklı avantaj sağlar.

Tersine lojistiğin dezavantajları arasında ise;

• Firmaların tersine lojistik süreçlerini iyi ve kapsamlı bir şekilde gerçekleştirebilmesi için gerekli ham madde ve kayna ihtiyacını sağlaması gerekir. Bu sürece ilk defa başlayacak olan markalar için, bu durum ekonomik anlamda zorlayıcı olabilir.

Alanla İlgili Başarılı Örnekler

Tersine lojistik sektörünün son yıllarda artan popülaritesi ve firmalar tarafından kullanımının yaygınlaşması nedeniyle, bu kavram gündelik hayatta daha sık karşımıza çıkmaya başladı. Markaların gerek prestijlerini arttırmak gerekse tamamen çevre dostu bir felsefe doğrultusunda adım attığı faaliyetlere dair günümüzde yapılmış birçok başarılı örneğe rastlamak mümkün.

Bu örneklerden biri, dünyada gün geçtikçe artan otomobil, çeşitli elektronik eşyalar gibi materyallerin geri dönüşümüne verilen önemden kaynaklanır. Hollanda’da trafik kazaları esnasında çeşitli hasarlar almış araçların geri dönüşüm sektörüne aktarılması ya da bu materyallerin onarılarak tekrar kullanıma kazandırılması çok sık rastlanılan bir durum. Yeniden kullanıma kazandırılan otomobillerin sayısı her geçen yıl artıyor ve otomotiv sektöründe tersine lojistik kullanımı çok yüksek oranlara ulaşıyor.

Dünyada ve Türkiye’de Tersine Lojistik

Çevreye ve markalara karşı birçok avantajı bulunan tersine lojistik sektörü, tüm alanlar için geçerli olmasa da son on yıl içinde birçok sektörde zorunlu kılınan, yaygın bir uygulama hâline geldi. Çeşitli marka, firma ve şirketler kurumsal sosyal sorumluluğunu yerine getirip çevreye verilen zararı en az seviyeye indirmeye çalışıyor. Hem ekonomik kâra geçip hem de markanın müşterilerin gözündeki imajını güçlendiriyor.

Tersine lojistik faaliyetlerinin popülerliği ve hızla artan yaygınlığı, dünyada olduğu gibi ülkemizde de kendine yer buldu. Özellikle son 20 yıl içerisinde artış göstermeye başlayan tersine lojistik süreci, kendini en çok karma tam sayılı modelde gösterir.

Türkiye’de gerçekleşen, dikkat çekmiş faaliyetler arasında “Sıfır Atık/Mavi Kapak Projesi”, projesi gibi çevreciliği ön plana koymuş ve geri dönüşüm amacıyla gerçekleşen projeler yer alır. Beyaz eşya ve elektronik alet sektöründe tercih edilen önemli markalardan biri olan Arçelik’in “Büyük Değişim Kampanyası” gibi kampanya örnekleri de büyük firmaların gerçekleştirdiği tersine lojistik örnekleri arasında yer alır.

Farklı Sektörlerdeki Durumu

Tersine lojistik örneklerini düşündüğümüzde, uzun yıllardır aşina olduğumuz kâğıt, plastik ve cam geri dönüşümü, metal geri dönüşümü gibi pek çok farklı alan akla gelir. Bu sürecin ülkelerde gün geçtikçe daha fazla yaygınlaşması, bazı sektörlerde tersine lojistiğin zorunlu kılınmasına neden olmuş, bazı markaların ise ekonomik ve kurumsal avantajlardan dolayı dikkatini çekmiştir.

Birçok farklı sebepten dolayı artış gösteren geri dönüşüm faaliyetleri, her ülkenin sektörlerinde farklı bir dağılım gösterir. Alınan son verilere göre ABD’de kâğıt ve kâğıt ürünlerinin %30’u, alüminyumun %61, cam atıklarının ise %20’si geri dönüşüm sürecine alınmakta, ancak otomotiv sektöründe yer alan materyallerin neredeyse %95’i tersine lojistik sürecine dahildir.

Tersine lojistik, çoğu ülkede ağırlıklı olarak otomotiv sektöründe kullanılır. Ancak bu sektörün dışında kâğıt, plastik, elektronik alet ve edevatlar, çelik, ilaç sektörü, çevrim içi satış ürünleri, medikal maddeler gibi sektörlerde de kendini gösterip yaygınlaşarak pazar yerlerinde görünürlüğü artırır.

İleri ve Tersine Lojistik Arasındaki Farklar

İleri lojistik sürecinde, ilgili ürün, ürünün temin edildiği tedarikçi veya satıcıdan müşteriye doğru bir yol izler. Ürünün üretimine başlandığı ve satın alındığı andan itibaren ürün ya da ilgi ham madde, pek çok farklı süreçten geçerek müşteriye ulaştırılır. Bu nedenle, ileri lojistik sürecinde “tekten çoğa” taşıma söz konusu olur. Ancak tersine lojistik faaliyetlerinde, “çoktan teke” doğru gerçekleşen, yani birçok farklı dağıtım noktasından geçerek tek bir noktaya gelen bir nakil söz konusudur.

İleri ve tersine lojistik alanları arasındaki başlıca farklar arasında;

• İleri giden süreçlerde planlama yapmanın daha kolay, tersine süreçlerde daha zor olması,
• Fiyatlandırmanın birinde standart, birinde değişken olabilmesi,
• İleri lojistikte konum ve rotanın net, diğerinde belirsiz ve değişken olması,
• İleri lojistikte maliyet tahmini yapılabilmesi, tersine süreçlerde bunun çok zor olması,
• İleri lojistikte stok ayarlaması önemlidir, tersine süreçlerdeyse stok ayarlamasının yapılmaması gibi çeşitli farklar sıralanabilir.

Önceki yazımıza https://oniki.net/marka-imaji-nedir-ve-nasil-olusturulur/ linkinden ulaşabilirsiniz.