Halka Arz Nedir? Ne İşe Yarar? Nasıl Alınır?

Halka Arz, bir şirketin Borsa İstanbul (BIST) üzerinde işlem gören hisselerini SPK, KAP ve şirket içi duyurularla yılda 1 kere olmak kaydıyla tüm piyasa katılımcılarına belirli sayıda satışa çıkararak hissedar olma şansı sunmasına denir. Hisselerin küçük paylara bölünerek satışa çıkarıldığı halka arzlarda, şirketin ne kadar hisse veya lot dağıtacağı kamuoyuna açıklanır. Bir kere halka arz dağıtan şirket, yıl boyunca başka halka arz dağıtmaz veya yıl içerisinde dağıtacağını ilan etmez.

Makale de, borsa içerisinde halka arz olarak bilinen bu yatırım türünün ne işe yarar ve nasıl alınır gibi sorularına yanıt bulacaksınız.

Halka Arz Nedir Kısaca?

Kısaca Halka Arz, bir şirketin yılda bir kereye mahsus olarak BIST üzerinde işlem gören hisselerini, oransal dağıtım veya eşit dağıtım yoluyla satışa çıkarmasına denir. Bir şirket, yılda sadece bir kere halka arz dağıtımı yaparken oransal veya eşit dağıtım yoluyla belirli sayıda lotu satacağını belirtir. Oransal dağıtımda, yatırımcının verdiği satın emri büyüklüğünce lot verilirken eşit dağıtımda dağıtılacak lot, katılan yatırımcı sayısına bölünerek dağıtılır.

Şirket, duyurduğu halka arzlarla kendisine sermaye bulurken piyasa katılımcıları ise günlük maksimum yüzde 10 kâr veya yüzde 10 zarar elde edebilir. Bu oranların üzerinde kâr veya zarar sunmayan halka arzlar, şirkete finansman kaynağı, likidite, kurumsallaşma, tanıtım ve itibar sağlar.

Halka Arz Ne İşe Yarar?

Bir şirketin hisselerini halka arz edeceğini oransal dağıtım veya eşit dağıtım yollarından herhangi biriyle ilan etmesi, finansman likidite, tanıtım, kurumsallaşma, ikincil halka arz imkanı, kredibiliate ve globalleşmesine yarar. Hisselerin halka açılması ve payların organize bir şekilde pazarda işlem görmeye başlaması, şirkete sermaye veya finansman kaynağı olarak döner.

Halka arz piyasa katılımcısı için ne işe yarar?

• Bir şirketin paylarına hissedar olur.
• Günlük paylardan kâr alır veya zararı görür.
• Günlük kâr ve zarar yüzde 10 ile sınırlıdır.
• Borsa açılış ve kapanış saatleri içerisinde satılabilir.

Borsanın doğasında uygulama ve düzenlemeler olduğu için hisselerin fiyatlarında anlık değişimler veya spekülasyonlar olabilir. Ancak bir şirketin halka arz olarak dağıttığı hisseler, günlük yüzde 10 kâr veya yüzde 10 zararla açıklanabilir. Dolayısıyla şirketin halka arz olarak dağıttığı hisselerde risk toleransı daha düşüktür ve piyasa katılımcısı zararın başladığını gördüğünde borsa açılış veya kapanış saatleri arasında satış emri verebilir.

Halka Arz Edilen Hisse Nasıl Alınır?

Şirketin halka arz edilen hissesi, bankaların mobil uygulamaları veya borsada işlem yapmakta sertifika sahibi aracı kurumları içerisinde açılacak yatırım hesabı ile alınır. Yatırım hesapları içerisinde portföy bölümü bulunur ve bu bölümde halka arz olarak duyurulan şirketlerin hisseleri listelenir. Uygun alış fiyatına göre halka arz edilen hisseler, yatırım hesaplarından kolaylıkla alınabilir.

Halka arzın başladığı gün, BIST üzerinden talep toplama işlemi alınmaya başlar ve söz konusu şirketin hissesinin borsa koduyla arama gerçekleştirilir. Yatırım hesaplarında şirketin borsa koduyla listelenen bu hisseler, alım-satım ekranı açıldığında istenilen miktar girilerek alınır.

Ayrıca, bir şirket hissesinin ne kadarını halka arz olarak dağıtacağını duyurmaz. Dolasıyla tahmini olarak bir lot değerinde alım talebinde bulunulur. Halka arzın kapanış tarihi geldiğinde, yatırım hesabınıza alamadığınız lot değerince yatırımınız tekrardan iade edilir.

Halka Arz Edilen Hisse Hemen Satılır Mı?

Halka arz edilen hisseler, başlangıç ve bitiş tarihleri arasında talep toplar ve ne kadar lot vereceği belli olmaz. Taleplerin alınmasıyla birlikte halka arzın kapanış tarihi verilir ve alım-satıma kapatılır.

Sonuç açıklayan halk arzlar, yatırım hesabına belirli miktarda lot olarak döner ve alınamayan lotlar için yatırım iadesi yapılır. Halka arz edilen hisse, borsada işlem görmeye başladığı gün hemen satılabilir. Borsa açılış ve kapanış saatleri arasında borsada işlem görmeye başladığı ilk günden itibaren hisseler satılabildiği gibi borsanın kapalı olduğu zaman diliminde de emir verilerek satış işlemi gerçekleştirilebilir.

Ancak, halka arza katılan yatırımcı, aldığı hisseyi satabilmek için borsada işlem görmesini beklemesi gereklidir. Ayrıca, hisseyi almaktan vazgeçerse, halka arzın talep toplama günleri içerisinde iptal emri vererek hisseyi almayabilir. Bu yolu izleyen yatırımcı hisseyi satmamış olacağı için kâr veya zarar etmez ancak yatırdığı miktarın tekrar yatırım hesabına geçmesi için hissenin borsada işlem görmesini beklemesi gerekmektedir.

Halka Arz Şartları Nelerdir?

Halka arz şartları, şirket ve piyasa katılımcısı için farklı nitelikler üzerinden belirlenmiştir. Bir şirket hisselerini halka arz ilan edebilmek için aracı kurumlarla iletişime geçme, SPK sözleşmesi ve şirket verilerinin incelenmesi gereklidir.

Halka arz yapmayı planlayan şirketler, öncelikle yetkili bir aracı kurum ile iletişime geçmelidirler. Aracı kurum, halka arz işlemini yönetecek deneyime sahip olmalıdır. İşbirliği yapılacak aracı kurum ile bir aracılık sözleşmesi imzalanır ve bu adım ile halka arz süreci başlar. Ayrıca, SPK ile sözleşme imzalanır ve böylece şirket SPK’nın düzenlemelerine ve denetimine tabi hale gelir. Şirket, SPK gerekliliklerini yerine getirdikten sonra halka arz işlemine hazır hale gelir. Bu aşama tamamlandığında, aracı kurum, SPK ve Borsa İstanbul’a başvuruda bulunur.

Piyasa katılımcısının halka arz katılma şartları içerisinde 18 yaşını doldurarak bir banka içerisinde yatırım hesabı bulundurması ve işlemlerini herhangi bir bankadan çektiği kredi ile yapmaması yer alır.