Brüt Takas Nedir? Ne İşe Yarar?

Brüt Takas, Borsa İstanbul (BIST) üzerinde işlem gören şirket hisselerinin tavan, tavan giden ya da taban, taban giden hisselere Sermaye Piyasası Kurulu (SPK)’nin uyguladığı bir çeşit cezaya denir. Hisselerin satın alındığı gün satılamaması sonucunu doğuran manipülasyonu önlemek amacıyla brüt takas öncesi otomatik seans durdurma yapılır.

Borsa da işlem gören hisse üzerinde Brüt takas işleminde SPK;

• Tavan, tavan giden veya,
• Taban, taban giden hisse sahibi şirkete ihtar niteliğinde ceza uygular.

Hisse sahibi şirket, SPK’nın brüt takasına karşılık KAP’a açıklama yapması beklenir ve aninden düşüş veya yükselişin önüne geçilmek istenir. Bir hisse üzerinde açıklama gelmeden ani yükseliş yaşaması, büyük piyasa katılımcılarının hisse üzerinde ticaret gerçekleştirerek borsayı manipüle etmesi engellenir.

Brüt Takas Ne Oluyor?

Borsa içerisinde brüt takası, SPK tarafından küçük yatırımcıyı, büyük yatırımcıdan korumak için ani yükseliş gösteren hissenin elektronik ortamlarda işlem görmesinin durulması oluyor. Brüt takasa giren hisselerin alım veya satım işlemleri sıkı düzenlemeye tabi tutularak işlem yapma serbesti kısıtlanıyor.

Manipülasyonu önleme amacı taşıyan SPK’nın borsa düzenleme ve denetlemesi olan brüt takası, piyasa katılımcısının pek çok hareketini kısıtlar. Brüt takas uygulamasının getirildiği hisse senetlerinde işlem yapmak isteyen yatırımcılar, kredili işlemlerde bulunamazlar. Yani, alım işlemi yapmak istedikleri tutarı tamamen nakit olarak hesaplarında bulundurmak zorundadırlar. 

Ayrıca, satış işlemi gerçekleştirmek istedikleri hisse senedi miktarını da hesaplarında tutmak zorundadırlar. Bu düzenlemeler, yatırımcıların işlem yaparken yeterli teminatı bulundurmalarını ve piyasa istikrarını korumayı amaçlar.

Brüt Takas Hisse için İyi Mi?

Bir hissenin brüt takasa girmesi, gerek hisse gerekse de hissenin kâr payı ortakları için iyi değildir. SPK’nın cezai işlemi olan brüt takası, her ne kadar küçük yatırımcıyı, büyük yatırımcıya karşı koruma amacı taşısa da borsa üzerindeki işlemleri kısıtlamaktadır. Borsa üzerinde yapılan hareket kısıtlamaları ve tedbirleri, işlemleri sınırlandırdığı için hisse değerinde düşüşe neden olmaktadır.

Bu tedbirler çerçevesinde, brüt takasa tabi hisselerden birini alabilmek için hesabınızda iki gün boyunca nakit para bulundurmanız gerekmektedir. Yani, bugün sattığınız bir hisseyi hemen ertesi gün alamazsınız, ancak iki gün bekledikten sonra alım yapabilirsiniz. Ayrıca, sabah saatlerinde aldığınız bir hisseyi aynı gün içinde bir saat içinde satamazsınız, ancak ertesi gün satma imkanına sahipsiniz.

Brüt Takas Ne İşe Yarar?

Bir şirketin borsada işlem gören hisselerinin brüt takasa girmesi, büyük piyasa katılımcılarının hareket alanı kısıtlanarak borsanın manipüle edilmemesi işine yarar. Gün içerisinde hissenin ticareti yapılamaz ve hisse doğal bir süreç içerisinde yükselir ya da düşer. SPK’nın uyguladığı brüt takası tedbiri sayesinde, en az iki gün kuralı uygulanır ve borsa ticaretinin önüne geçilir.

SPK’nın uyguladığı brüt takas işlemi ne işe yarar?

• Hissenin gün içerisinde aniden yükselişi engellenir.
• Yatırım hesabında en az iki gün nakit paranın kullanılması sağlanır.
• Hisse üzerinde gün içerisinde alım veya satış işlemleri durdurulur.
• Yatırımcının hareket alanı daraltıldığı için hisse değer kaybeder.
• SPK’nın uyguladığı brüt takas, küçük yatırımcıyı, büyük yatırımcıdan korumayı sağlar.

Brüt takas uygulaması getirilen hisselerde, online platformlar aracılığıyla aynı gün içinde alım-satım işlemleri gerçekleştirmek mümkün değildir. Dolayısıyla borsa ve hisse üzerinde doğrudan bir etki sahibidir.

Brüt Takas Uygulaması Borsayı Nasıl Etkiler?

SPK tarafından uygulanan brüt takası işlemi borsa işlemlerinin elektronik platformlarda sınırlandırılmasına neden olduğu için işlemlerin ve işlem hacimlerinin düşmesine neden olur. Bu durum, yatırımcıların hisse senetlerini E-Trader veya diğer internet tabanlı emir iletim uygulamalarıyla aynı gün içinde alıp-satamayacakları anlamına gelir. 

Hissede işlem yapmak isteyen yatırımcılar, işlemlerini gerçekleştirmek için aracı kurumlarla yüz yüze görüşme yapmalı veya telefonla iletişim kurarak emirlerini ilettirmelidirler. Ayrıca, brüt takas uygulaması getirilen hisselerde işlem yapmak isteyen yatırımcılar, kredili işlemler gerçekleştiremezler. Yani alım işlemi yapmak istedikleri miktar kadar nakit parayı hesaplarında bulundurmak zorundadırlar. 

Aynı şekilde, satış işlemi yapmak istedikleri hisse senedi miktarını da hesaplarında bulundurmalıdırlar. Bu düzenlemeler, yatırımcıların risklerini kontrol etmelerine ve piyasa istikrarını korumaya yardımcı olmak amacıyla getirilmiştir.

Brüt Takas Uygulaması Hisseleri Nasıl Etkiler?

Borsada işlem gören hisse senetlerinin aşırı değer kazanması sonucu SPK tarafından uygulanan bir düzenleme, brüt takasa tabi tutulan hisse senetlerinde geçerlidir. Bu düzenlemeye göre, brüt takasa giren hisse senetlerinde aynı işlem günü içinde alınan hisse senedi aynı gün içinde satılamaz. Yani, bu hisse senetlerini almak isteyen yatırımcılar, aldıkları hisse senetlerini en erken bir iş günü sonra satışa sunabilirler.

Bu kuralların amacı, piyasa istikrarını korumak ve manipülatif işlemleri önlemektir. Aşırı oynaklık ve ani fiyat hareketleri, yatırımcılar arasında spekülatif işlemlere yol açabilir ve piyasa düzensizliğine neden olabilir. Dolayısıyla, SPK tarafından uygulanan bu düzenlemeler, piyasa disiplinini ve güvenilirliğini sağlamak amacıyla getirilmiştir.

Brüt takasa giren hissenin değeri düşer ancak küçük yatırımcının büyük yatırımcıya karşı korunması amaçlandığı için borsanın manipüle edilmemesi sağlanır. Aynı hissenin brüt takastan çıkacağı KAP üzerinden açıklandığında, hissenin değerinde bir artış görülebilir.

Hisse Brüt Takasa Girerse Ne Olur?

SPK’nın, belirli hisselerin aniden açıklama veya haber olmadan hızla değer kazanması durumlarında manipülasyonu önlemek amacıyla aldığı önlemler, borsa dünyasında önemli bir yere sahiptir. Bu düzenlemeler sayesinde büyük yatırımcılar, kısa vadeli al-sat işlemleriyle hisse senetlerini manipüle edemezler ve piyasa, doğal seyrinde yükselir veya düşer.

Bir hisse brüt takasa girerse;

• Piyasa katılımcısı gün içerisinde hisse üzerinde alım veya satımı sınırlanır,
• Yatırım hesabında nakit para bulundurulması durumunda hisse işleme açılır,
• Elektronik uygulamalarda hissenin işlem görmesi kapatılır,
• Brüt takastan çıkana kadar hissenin değeri düşer
• Yatırımcıların işlem yapması sınırlandırılacağı için düzenlemelerden direkt etkilenir.

Borsada işlem gören şirket paylarına uygulanan ceza işlemleri, manipülasyonu önleme amacı taşısa da piyasa katılımcıları tarafından hissenin nasıl satılacağı da araştırma konusudur.

Brüt Takas Olan Hisse Nasıl Satılır?

Şirket hisselerine koyulan tedbirlerden biri olan brüt takası, istikrarlı olarak üst üste aynı çizgide hareket eden şirket hisselerinin ceza alması anlamına gelir. Dolayısıyla brüt takasına giden bir hissenin alınması veya satılması için SPK tarafından özel düzenlemeler bulunmaktadır.

Brüt takas olan hisse;

• Hissenin alındığı para ve menkul kıymetin yatırım hesabına alınarak iki iş günü bekletilmesi,
• Satış emrinin kullanılarak iki gün sonraya emir verilmesi,
• Hissenin alındığı tarihten 1 gün sonraya satım veya alımın yapılabilmesi,
• T+1 ve T+2 süresinin beklenmesiyle satılır.

Brüt takas uygulamasına tabi hisse senetlerini satmak, diğer hisse senetleriyle karşılaştırıldığında daha karmaşık ve bazı özel kurallara tabi bir işlemdir. Bu nedenle, işlem yapmadan önce aracı kurumunuzun veya yerel düzenleyicinin sağladığı kuralları ve talimatları dikkatlice okumanız ve anlamanız önemlidir.

Sonuç olarak Brüt Takas Nedir? içeriğinde, SPK’nın hisselere uyguladığı tedbirler incelendi.